Het is met bijzonder genoegen dat ik pianist Maurizio Pollini presenteer als onderdeel van mijn lopende serie gesprekken.

Al lang erkend als een van de groten, heeft de Italiaanse pianist zich onderscheiden met een breed repertoire, talrijke opnames en zorgvuldig geselecteerde liveoptredens. Zijn bezoeken aan Chicago, en eigenlijk de meeste steden, zijn zeldzaam, zeer verwacht en gekoesterd door iedereen.

Hier zijn een paar details uit zijn huidige biografie...

Biografie

Maurizio Pollini werd geboren in 1942. Nadat hij de eerste prijs had gewonnen in de Chopin Competitie van Warschau in 1960, koos hij ervoor om niet op te treden, maar zijn studie voort te zetten voordat hij een internationale carrière begon. Hij treedt regelmatig op in 's werelds belangrijkste concertzalen en werkt samen met de meest vooraanstaande orkesten en dirigenten. Hij ontving de Ehrenring van de Weense Filharmonie in 1987, de Ernst-von-Siemens Muziekprijs in München in 1996, de Prijs voor een leven voor muziek - Artur Rubinstein in Venetië in 1999 en de Arturo Benedetti Michelangeli prijs in Milaan in 2000. Hij heeft zijn eigen concertserie bedacht en uitgevoerd op het Salzburg Festival, in New York in Carnegie Hall, evenals in Parijs, Tokio en Rome, met programma's die zowel kamermuziek- als orkestuitvoeringen omvatten en zijn brede muzikale smaak weerspiegelen, van Gesualdo en Monteverdi tot heden.

Het repertoire van Maurizio Pollini strekt zich uit van Bach tot hedendaagse componisten, inclusief premières van stukken van Nono, Manzoni en Sciarrino, evenals de complete Beethoven Sonates. Hij heeft werken uit het klassieke, romantische en hedendaagse repertoire opgenomen, tot wereldwijde kritische lof. Zijn opnames van de complete werken voor piano van Schoenberg, en van werken van Berg, Webern, Nono, Manzoni, Boulez en Stockhausen, getuigen van zijn grote passie voor muziek uit de 20e eeuw.

Dit interview vond plaats tijdens een van mijn beroemde "Half Concerts". Natuurlijk geniet ik elk seizoen van veel symfonieën en opera's, maar als de omstandigheden dat dicteren en de tijd het toelaat, woon ik de eerste helft van het optreden bij (wat het concert zou omvatten), en ga dan tijdens de pauze backstage en voer het interview met de solist tijdens de tweede helft. Dat was het geval toen ik Pollini ontmoette in oktober 1997. Hij was in Chicago voor het Schumann Concerto met het CSO onder leiding van Daniel Barenboim, en stemde ermee in me slechts een paar minuten te geven in zijn kleedkamer na zijn optreden. [Zie mijn Interviews met Daniel Barenboim.] Opgetogen en enthousiast over wat zojuist op het podium in Orchestra Hall had plaatsgevonden, reageerde hij op mijn vragen met oprechte belangstelling en overwoog zorgvuldig zijn ideeën in plaats van zomaar een afgezaagde reactie te geven. Hoewel zijn Engels erg goed was en we geen vertaler nodig hadden, waren zijn zinswendingen en woordkeuze zowel charmant als prikkelend. Om deze reden heb ik enkele van de grammaticale onvolkomenheden in de tekst achtergelaten. Als ik het nu lees, kan ik zijn stem in mijn gedachten horen, en de humor en wijsheid zijn duidelijk in zijn formulering. Misschien is het de artistieke vrijheid die doorklinkt in de woorden, maar ze drukken wel de spontaniteit en enthousiasme uit die altijd aanwezig zijn in zijn pianoprestaties.

Hier is dat veel te korte gesprek

Bruce Duffie: Je hebt enkele honderden jaren pianorepertoire om uit te kiezen, dus hoe selecteer je welke stukken je zult leren en onder de knie zult krijgen, en welke je zult begrijpen?

Maurizio Pollini: Heel eenvoudig, [lacht] de pianist heeft een enorm voorrecht, het grootste en grootste repertoire dat bestaat voor elk instrument. Het is enorm. Als je alleen al aan de productie van Schumann denkt, kun je je hele leven daaraan besteden. Dus wat ik doe is heel eenvoudig: ik kies alleen werken waarmee ik een relatie wil hebben, een permanente relatie. Werken die ik altijd leuk vind, of waar ik nooit moe van word, en ik speel alleen deze. De mogelijkheid wordt gegeven door de enorme omvang van het pianorepertoire. Je kunt dit voorrecht hebben.

BD: Maar hoe weet je, voordat je echt in het stuk duikt, of je je leven ermee wilt doorbrengen?

MP: Nou, ik moet je vertellen dat ik oprecht denk het pianorepertoire te kennen, dus ik heb een zeer sterk idee over wat ik leuk vind. En er zijn veel, veel stukken die ik erg leuk vind, maar misschien waarmee ik niet in elk uur van mijn leven wil omgaan.

BD: Oké, dus je werkt met deze stukken, en je werkt eraan. Zijn er een paar waar je helemaal tot op de bodem komt, waar je alles uithaalt, of is er altijd iets meer?

MP: Je hebt het over het interpretatieproces, en dat is iets extreem gecompliceerd. Soms heb je het gevoel tot op de bodem van een stuk te komen, en dat zou je echt moeten, als je een stuk uitvoert. Dan ontdek je misschien een jaar later nieuwe dingen, omdat dit is hoe meesterwerken worden gemaakt. Je houdt nooit op ze te leren kennen en elke nuance ervan te waarderen. Maar in ieder geval is het proces van interpretatie fascinerend, fascinerend. Misschien realiseren mensen zich niet hoe het werkt, want het heeft echt twee zeer belangrijke en onderscheidende momenten. Ten eerste het moment van het ontdekken van het stuk in alle details om het onze werk te maken, wat moeilijk is. Dit moment is volledig intiem dat de kunstenaar met zichzelf doet, vooral een solist. En dit is een lang proces. Dan is er het moment van de uitvoering waarin alles wat je hebt geleerd en wat je hebt ontdekt in een stuk naar buiten moet komen, maar met de spontaniteit. Het ideaal zou zijn met de spontaniteit van een improvisatie, maar deze improvisatie is alleen mogelijk, naar mijn mening, met een groot stuk muziek. Alleen als er dit enorme werk in de rug is. Anders is het iets heel oppervlakkigs en werkt het niet. Dus ik denk dat de grote muziek echt deze twee zeer belangrijke momenten in de tijd nodig heeft. En dit is natuurlijk heel moeilijk.

BD: Als je na een aantal jaren terugkomt op een stuk, krijg je dan een schone partituur en begin je opnieuw?

MP: Nee, het geheugen is er altijd. Het gebeurt dat je aan een stuk denkt, of je herinnert het je in je hoofd ook al speel je het niet, en opnieuw de emotie voelt die het je al eerder gaf.

BD: Maar je brengt elke keer meer mee.

MP: Je probeert het maximale te geven, ja.

BD: Zonder specifiek te zijn, zijn er misschien stukken waar je aan hebt gewerkt, en dan besluit je dat je aan het einde bent gekomen, en stop je ze weg?

MP: Nou, je durft nooit te zeggen dat je aan het einde bent gekomen, vooral niet bij grote muziek. Schnabel zei van de Beethoven-sonates dat dit stukken zijn die beter zijn dan elke interpretatie, ze zijn boven elke interpretatie verheven. Dus je ziet de situatie van de kunstenaar.

BD: Als je bij de Beethoven-sonates komt, zijn ze natuurlijk Beethoven, en zijn ze dat sinds hij ze schreef. Hoeveel is dan Pollini?

MP: Dit is het feit van de interpretatie. Zeker, elke muziek kan alleen leven met de gevoeligheid van de kunstenaar die zeker iets aan het stuk geeft dat niet van de componist is. En het is juist dat deze gevoeligheid er is, want zonder deze, zonder de persoonlijkheid, zou er geen interpretatie zijn, geen overtuigende uitvoering. Maar dit zorgt ervoor dat elke uitvoering anders is. Elke kunstenaar is anders, en deze grote werken komen op verschillende manieren tot leven in de geschiedenis, de hele tijd door. En dit is misschien wel een heel goede zaak.

BD: Hoe verdeel je je carrière tussen optredens met orkest en solorecitals?

MP: [Pauzeert even] Ik geef geen enorm aantal concerten. Ik geef slechts een relatief beperkt aantal concerten. Vooral met een orkest speel ik niet erg veel.

BD: Waarom?

MP: [Haalt diep adem] Het gebeurt gewoon zo. [Beiden lachen]

BD: Het moet een bewuste beslissing zijn...

MP: [Pauzeert even] Nou, ik geef je geen verklaring. Het gebeurt gewoon zo.

BD: Vind je het beter of slechter, of gewoon anders, om een samenwerker bij je te hebben, in plaats van alleen?

MP: Nou, de samenwerking betekent altijd een uitdaging, een risico, want soms gaan dingen heel goed. Het is enorm plezierig, zoals het vanavond was bijvoorbeeld. Ik moet je zeggen dat het Schumann-concert met Daniel Barenboim een uitvoering was die ik denk dat ik me zal herinneren, omdat het mij lijkt dat het Schumann-concert echt leefde in deze uitvoering, wat niet altijd gebeurt.

BD: Dus je hebt samengewerkt met Barenboim en met het orkest?

MP: Ja. Met slechts twee repetities. Er was geen geweldige repetitie, maar ik denk dat er een muzikale relatie was die in dit geval heel goed werkte.

BD: Als je een solorecital speelt, werk je dan samen met het publiek?

MP: Samenwerken met het publiek... [Denkt hier even over na] Nee. Uiteraard heeft de kunstenaar een visie op de muziek die, op een bepaalde manier, misschien te bruut is om op te leggen aan het publiek, maar om het publiek met hem mee te laten leven. Dus dit is een deel van wat er gebeurt in een concertzaal. Maar er is zeker ook iets dat wordt gegeven door de houding en door het publiek zelf. Met hun houding nemen ze deel aan de uitvoering, en een deel van het karakter van de uitvoering kan ook worden toegeschreven aan de aanwezigheid van het publiek, denk ik.

BD: Ben je je altijd bewust van het publiek dat daar in de zaal zit?

MP: Ik denk aan de muziek. Ik ben heel erg met de muziek bezig, maar ik weet en voel zeker hun aanwezigheid.

BD: Wel, we draaien er een beetje omheen, dus laat me de vraag recht voor z'n raap stellen: Wat is het doel van muziek?

MP: [Denkt even na en lacht dan] Nou, dit is een zeer moeilijke vraag. Men zou kunnen vragen wat het doel is van kunst in het algemeen, in vergelijking met bijvoorbeeld de wetenschap. Iedereen is absoluut duidelijk dat de wetenschap nuttig is voor de mensheid, omdat vanuit elke technische verbetering, die een afgeleide is van de wetenschappelijke vooruitgang. Wat is kunst dan? Misschien is de eigenaardigheid van kunst dat er geen duidelijk zichtbaar materieel voordeel is. Ik denk dat het bestaan van kunst een van de grootste geschenken voor de mensheid is, zelfs als het praktisch lijkt dat het niets bijzonders brengt. Het is een zeer spiritueel geschenk voor de mensheid, en uiterst belangrijk dat we het zeer goed moeten koesteren en begrijpen, ook al heeft het geen praktisch, duidelijk voordeel dat iedereen kan zien.

BD: Nou, moet er enige praktische toepasbaarheid zijn van muziek?

MP: [Denkt opnieuw even na, dan lacht hij] Ik weet het niet.

BD: Je noemde de wetenschap. Wordt er tegenwoordig meer wetenschap toegepast in de moderne piano's? Maken we nog steeds verbeteringen in de technologie van de piano's?

MP: In de fabricage van het instrument?

BD: Ja.

MP: Nou, ik denk het niet zo erg, omdat de constructie van de instrumenten ongeveer hetzelfde is als jaren geleden. Er is zeker een grote verbetering geweest gedurende de laatste eeuw en misschien aan het begin van deze eeuw, maar de concertvleugel is gebleven wat hij is. En om eerlijk te zijn, ik hoop alleen dat hij zo goed blijft als hij is, en misschien niet achteruit gaat, wat heel gemakkelijk is, omdat hij ook te maken heeft met de mens, met geduld, met veel problemen, met financiële problemen voor het materiaal. Ik hoop dat we altijd goede instrumenten zullen hebben. Dit is altijd een punt van vraag.

BD: Wanneer je van stad naar stad reist, hoelang duurt het dan voordat dat instrument van jou is?

MP: Deze keer kwam ik hier naar de Verenigde Staten, en ik bracht een piano mee uit Europa die ik in New York speelde en hier en in Boston.

BD: Ik zie het. Maar als je naar een nieuwe piano komt?

MP: Ah, als het instrument goed is, is het geweldig. [Lacht] Het is een uitdaging omdat, weet je, elk instrument verschilt van het andere. Het heeft een eigenaardigheid. Het heeft een persoonlijkheid omdat het gemaakt is van organisch materiaal, van hout, toch? Het heeft een persoonlijkheid, en het is altijd erg interessant en heel prettig om op een nieuw instrument te spelen als ze goed zijn.

BD: Is het instrument dan je eerste samenwerker?

MP: Op een bepaalde manier moet het dat wel zijn, ja.

BD: Als je aan de piano zit, speel je dan op het instrument, of wordt het instrument een deel van jou?

MP: Misschien zijn beide dingen. Beide dingen, ja.

BD: Je hebt een aantal opnames gemaakt. Speel je hetzelfde voor de microfoon als voor een concert?

MP: De relatie met de muziek is absoluut hetzelfde. In het geval van opnemen in een studio, is er de afwezigheid van het publiek op dat moment, wat de uitvoering een beetje kunstmatiger maakt. Maar je moet denken dat er een publiek zal zijn wanneer ze naar de plaat luisteren, een publiek dat eigenlijk in de tijd is verplaatst.

BD: Ben je je bewust van dat latere publiek?

MP: Men moet zo denken, want anders heeft het echt geen zin. Het is erg vermoeiend om een instrument te bespelen, om een uitvoering te geven. Het heeft zin om het voor iemand te doen, maar alleen voor jezelf doen heeft minder zin. Je kunt je heel goed de muziek in je hoofd voorstellen en helemaal tevreden zijn, zonder enige moeite.

BD: Je hebt behoorlijk wat nieuwe muziek gespeeld. Welk advies heb je voor componisten die vandaag voor het toetsenbord willen schrijven?

MP: Welk advies? Ik kan niet zeggen dat men uit de ervaring tot nu toe kan zien dat door de ervaring van de productie van de moderne componist van deze laatste helft van de eeuw het nog steeds altijd mogelijk is om nieuwe mogelijkheden te ontdekken in het pianospel - nieuwe geluiden, nieuwe karakters. Daarom kan ik alleen maar zeggen tegen de componist: "Verken het instrument keer op keer. Het kan nieuwe mogelijkheden bieden, misschien." Vaak is gezegd dat de piano alles heeft gegeven wat het kon. Het is vaak gezegd na het buitengewone tijdperk van de 19e eeuw, en toen kwamen natuurlijk Bartók en Stravinsky; Debussy en Ravel om nog maar te zwijgen van Schoenberg en Webern. En nu zijn Boulez en Stockhausen gekomen. Ze ontdekten op de piano iets dat niet bestond, enkele nieuwe mogelijkheden. Dus, ik hoop dat dit proces zal blijven doorgaan.

BD: Is dit de verantwoordelijkheid van de componist, om nieuwe dingen te ontdekken?

MP: Ik denk het, ja.

BD: Is dit dan de verantwoordelijkheid van de pianist, om al deze nieuwe dingen in de muziek te vinden?

MP: Iedereen moet zijn deel van het proces doen. [Gelach]

BD: Wat advies heb je voor jongere pianisten die opkomen?

MP: Een belangrijk advies is om niet op te geven om tijd te besteden aan de moderne productie van muziek. Ook al is het misschien moeilijk, ook al zijn impresario's of organisatoren van concerten misschien niet bijzonder enthousiast, maar omdat het een belangrijk onderdeel is van hun beroep. Het is een belangrijke zaak die ze aan het publiek kunnen geven, een belangrijke zaak voor henzelf om dit deel van het repertoire, het moderne repertoire, niet op te geven. Dit is een advies. Misschien zijn er veel. [Lacht]

BD: Het lijkt erop dat veel pianisten zich specialiseren. Moeten ze zich specialiseren in het hele repertoire?

MP: [Denkt even na] Ze moeten zich specialiseren in de muziek waarmee ze een sterke persoonlijke feeling hebben, waarin ze echt iets te zeggen hebben. Anders hebben ze heel goed de mogelijkheid om de muziek niet te spelen, omdat het repertoire van de piano, zoals we al zeiden, zo groot is. Dus het is niet nodig voor hen om met elk deel ervan om te gaan.

BD: [Ironisch] Bedoel je dat niemand elk stuk kan spelen???

MP: Nee. [Gelach]

BD: Zou iemand het moeten proberen?

MP: [Lacht] Nee.

BD: Wat advies heb je voor het publiek?

MP: [Denkt opnieuw even na] Ze moeten altijd hun geest openhouden voor iets nieuws. En ze moeten de muziek benaderen met zoveel mogelijk open geest, zodat ze het volledige begrip van de muziek kunnen hebben.

BD: Luisteren we goed genoeg?

MP: [Denkt na] Ik weet het niet.

BD: Heel erg bedankt voor het praten met me. Ik heb erg van je optreden genoten.

MP: Dank je wel.

BD: [Biedt aan] Wil je teruggaan naar de oefenruimte of moet je meteen weg?

MP: Nee, ik ga terug.

BD: Heel erg bedankt. Ik waardeer je tijd.

MP: Bedankt. Het was een genoegen.

BD: Dank u.

Maurizio Pollini heeft een zeer grote discografie opgebouwd die vele aspecten van het pianorepertoire bestrijkt. Het uitgebreide scala aan opnames is verkrijgbaar bij verschillende platenlabels.